ΟΙ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΕΣ ΤΟΥ ΓΚΟΥΑΝΤΑΝΑΜΟ

Μία προσέγγιση στην αυτονομία

Ο Velleman υποστηρίζει ότι η αυτοκτονία των κρατουμένων στο Γκουαντάναμο ήταν μια ύστατη προσπάθεια -ή κραυγή- αυτών των ανθρώπων να δείξουν ότι είναι αυτόνομα όντα.
Αυτονομία είναι η δυνατότητα ενός ορθολογικού όντος να επιλέγει τους σκοπούς του, και τους τρόπους με τους οποίους θα επιδιώξει τους σκοπούς αυτούς. Η αυτονομία είναι, με άλλα λόγια, η ικανότητα ενός ανθρώπου να συγγράφει την ίδια του τη ζωή. Ένα ετερόνομο ων, το οποίο ακολουθεί τυφλά τους σκοπούς -και τα μέσα για την εκπλήρωσή τους- που του θέτουν άλλοι, στερείται μία ιδιότητα συστατική της ανθρώπινης εμπειρίας.
Μολονότι ελάχιστοι αμφισβητούν τη σημασία της αυτονομίας για μια ελεύθερη, ουσιαστική ζωή, η σημασία της ίδιας της αυτονομίας -καθαυτής- αμφισβητείται. Πολλοί λένε, δηλαδή, ότι η αυτονομία δεν έχει η ίδια αξία. Το μόνο που έχει αξία είναι εκείνο που σου επιτρέπει η αυτονομία να κάνεις με τη ζωή σου: να επιλέγεις το τάδε, να απορρίπτεις το δείνα κ.ο.κ. Να είσαι, εν ολίγοις, συγγραφέας της ζωής σου, δεν είναι από μόνο του αρκετό. Πρέπει να κάνεις κάτι με την ελευθερία που σου δόθηκε για να αποκτήσει αξία η αυτόνομη επιλογή και ζωή σου.
Είναι γνωστό ότι η αυτονομία των φυλακισμένων στο Γκουαντάναμο δεν χαίρει ιδιαίτερου σεβασμού. Βέβαια σε όλες τις φυλακές των ΗΠΑ -και του κόσμου ολόκληρου- η αυτονομία των κρατουμένων καταπατείται συχνά. Ωστόσο στο Γκουαντάναμο τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα. Οι κρατούμενοι εκεί μπορεί να θέλουν να περιφερθούν ελεύθεροι στο προαύλιο της φυλακής, ή να κάνουν πράγματα με τον περιβάλλοντα χώρο στα κελιά τους, ή να επικοινωνήσουν απρόσκοπτα με φίλους και συγγενείς. Δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα, ακριβώς επειδή βρίσκονται εκτός των ΗΠΑ. Σε ύψιστης ασφαλείας φυλακές μέσα στις ΗΠΑ, οι κρατούμενοι έχουν δικαιώματα. Όχι στο Γκουαντάναμο. Ελάχιστοι από τους κρατουμένους εκεί έχουν ελπίδες ότι θα βγουν, ή ότι θα δικαστούν κάποια μέρα. Ακόμα λιγότεροι έχουν πρόσβαση σε φίλους και συγγενείς. Τον Δεκέμβριο του 2005 πολλοί από τους κρατουμένους αποφάσισαν να καταφύγουν σε απεργία πείνας. Η κίνησή τους οδήγησε σε μαζική επισίτιση δια της βίας. Δεν πιστεύω ότι αυτά, και άλλα παρόμοια περιστατικά, συνιστούν φυλάκιση ή σωφρονισμό. Ούτε συνιστούν βασανιστήρια, με (μερικό) σκοπό την εξάλειψη αυτόνομων ανακλαστικών στους κρατουμένους.
Οι αυτόχειρες του Γκουαντάναμο δεν ‘έκαναν’ κάτι περισσότερο με την αυτονομία που τους δόθηκε. Δεν χρησιμοποίησαν την αυτονομία τους για να συγγράψουν μια καλή ζωή (πολλοί από αυτούς μπορεί να την χρησιμοποίησαν για να συγγράψουν για εξαιρετικά κακή ζωή). Βρήκαν όμως έναν πολύ άμεσο τρόπο να φωνάξουν ότι μπορούν ακόμα κι εκεί να επιλέγουν σκοπούς και μέσα για την επίτευξή τους. Αν αυτή τους η πράξη κάνει διαφορά -και νομίζω πως κάνει μεγάλη διαφορά- τότε έχουμε αυτό που χρειαζόμαστε. Έχουμε δείξει δηλαδή ότι μία ζωή με αυτονομία -ακόμα και μία ζωή που τελειώνει με αυτήν- είναι, από πολλές απόψεις, πολύ καλύτερη απ’ότι ζωή δίχως αυτήν. Η διαμαρτυρία των κρατουμένων δεν ήταν απλά μία κραυγή απελπισίας, όπως είπαν πολλοί. Ήταν εξίσου μία επιτυχημένη απόπειρα ανάδειξης της αυτονομίας, της ανθρώπινης εκείνης ιδιότητας που κάθε μορφή γκούλαγκ -είτε σοβιετικό, είτε αμερικάνικο- πασχίζει να εκμαυλίσει.